Cel medytacji jest oczywisty dla wszystkich.

I jest nim głęboki i niczym niewzruszony spokój wewnętrzny…

Nic dziwnego, że pierwsze kroki stawiamy w euforii, oczami wyobraźni widząc jak zachowujemy twarz pokerzysty przy najbardziej wkurzających nas (niegdyś!) osobnikach.

I, jeśli jesteśmy wolni od błędnych wyobrażeń na temat medytacji, efekty pojawiają się proporcjonalnie do włożonej pracy. Innymi słowy – coraz trudniej jest nas wyprowadzić z równowagi.

Jeśli jednak nasza wizja medytacji odbiega od rzeczywistości – wewnętrzny spokój pozostaje tak samo odległy jak przedtem. Z czasem uznajemy, że albo medytacja nie działa, albo my jesteśmy do kitu i… poddajemy się.

A to ogromna szkoda.

Dlatego dziś nieco inny tekst.

Zebrałam w nim 4 wyobrażenia na temat medytacji, z którymi spotykam się najczęściej, a które gwarantują, że postępów nie będzie. I zderzyłam je z wypowiedziami uznanych Mistrzów (Alan Watts jest wyjątkiem – był amerykańskim profesorem filozofii i świetnym popularyzatorem filozofii Wschodu na Zachodzie. Mam do niego ogromny sentyment, gdyż to jego książki wprowadzały mnie w ten świat.)

Są tu Mistrzowie z różnych systemów, gdyż zależało mi na tym, żeby pokazać, że sedno medytacji nie zmienia się bez względu na to, czy mówimy o taoizmie, buddyzmie, hinduizmie czy chrześcijaństwie. Zmieniając systemy, zmieniamy jedynie sposób narracji. Jednak fundamentalny przekaz wszystkich Wielkich Religii jest zawsze ten sam.

Bo jak to powiedział jeden z poniżej cytowanych:

Mistrz Eckhart (mistyk chrześcijański): Teologowie mogą się kłócić. Jednak wszyscy mistycy świata mówią tym samym językiem.

Mit nr 1: medytacja to skupianie uwagi…

…na przykład na fragmencie ciała, oddechu, posążku, mantrze, kwiatku.

Jak w każdym micie, jest w nim ziarnko prawdy. Skupianie uwagi ma swoją rolę.

I jest nią… przygotowanie umysłu do medytacji właściwej.

Jest ostrzeniem miecza przed walką.

Uznanie, że celem wojownika jest ostrzenie miecza prowadzi do… hm… powiedzmy, że braku zwycięstwa.

Na czym więc polega medytacja właściwa? Dokładniejsze wyjaśnienie w kolejnych mitach, ale zacznijmy tutaj:

Sogyal Rinpoche (buddyzm tybetański): Jesteśmy podzieleni na tyle różnych aspektów. Nie wiemy, kim naprawdę jesteśmy, z którymi aspektami powinniśmy się identyfikować, którym ufać. Tyle sprzecznych głosów, nakazów i uczuć walczy o kontrolę nad naszym wnętrzem… Nasz umysł jest wszędzie, ciągnie nas w każdym możliwym kierunku, podczas gdy w domu nikogo nie ma. Medytacja to zawracanie umysłu do domu.

D. T. Suzuki (buddyzm zen): Chodzi o to, żeby strzelec mierzył w siebie samego.

Dzogchen Ponlop (buddyzm tybetański): Medytacja to po prostu poznawanie własnego umysłu.

Lao Tzu (taoizm): Napraw swój umysł, a naprawi się całe twoje życie.

Jak to się ma do skupiania uwagi?

Gdy zaczynamy obserwować swój umysł, odkrywamy z przerażeniem, że jest to istne wężowisko myśli, emocji, pragnień i potrzeb.

Żeby nie zwariować od samego patrzenia na taką plątaninę, nasz umysł musi umieć wyłapać przynajmniej część powiązań miedzy nimi i prześledzić je do źródła (co jest ich źródłem – przeczytasz w micie nr 2).

A ponieważ im dalej w las, tym te połączenia są bardziej subtelne, musimy umieć skupić uwagę na mikroskopijnych wręcz niuansach.

Innymi słowy, im bardziej nasz umysł działa jak laser (którego siła bierze się ze skupiania wiązki światła na jednym mikroskopijnym punkcie), tym większą liczbę tych subtelności sobie uświadomimy.

Jeśli jednak nie nakierujemy tego wyostrzonego umysłu na siebie samego – nie pojawią się żadne wyczekiwane korzyści z medytacji. Bo dopóki strzelec nie mierzy w siebie samego, nie jest to nawet medytacja ;)

Nakierowanie umysłu na samego siebie może być jednak trudne, o ile w ogóle możliwe, jeśli wierzymy, że:

Mit nr 2: Medytacja to doświadczanie błogości

Jak wiedzą wszyscy w miarę zaawansowani medytujący, są dni, że zrobimy dwa świadome wdechy i wydechy i slurp…! wpadamy w błogość. I są to momenty, w których doskonale ładujemy akumulatory. Bo pamięć o nich pomaga nam przebrnąć sytuacje, gdy błogo wcale się nie czujemy.

Jednak najcenniejsze są medytacje, w czasie których natykamy się na… ból. Bo to są medytacje, dzięki którym rośniemy.

Zdarza się, że ból jest tak ogromny, że chce się z tego bólu wyć. Medytacja polega na wytrzymaniu tego bólu i dotarciu do jego źródła – czyli do fałszywych przekonań na temat nasz i świata.

Innymi słowy, medytując nie udajemy, że jesteśmy idealni, nic nas nie boli i nie mamy żadnych problemów. Tylko się z tymi problemami, jeden po drugim, konfrontujemy. Wytrzymujemy ból, który się pojawia. Albo i nie – w medytacji nic się nie robi na siłę i mam na koncie sporo podejść do emocji, które mnie przerosły i musiałam wycofać się rakiem.

Jeśli więc damy radę, to wytrzymujemy widok nas samych, takich jakimi rzeczywiście jesteśmy Tu i Teraz: czyli widok naszego wewnętrznego chaosu, strachu, roszczeniowości, manipulacji, nienawiści, bezradności.

I jak już to wszystko zobaczymy, wytrzymamy i zaakceptujemy, że tak Tu i Teraz takie potwory we mnie są… wpadamy w błogość. (Bo wszyscy wiemy w co się zamienia ropucha, gdy ją pocałujemy z miłością ;))

Spokój i błogość to efekt, nie droga.

Warto więc pamiętać, że gdy natykasz się na ból – to wcale nie jest dowód na to, że znów (!) robisz coś nie tak, albo, że medytacja nie działa.

Tylko oznaka, że robisz wszystko jak najbardziej tak!

Bo:

Kahlil Gibran (mistyk amerykański): Twój ból to pękanie skorupy, która ogranicza twoje zrozumienie.

Pema Chodron (buddyzm tybetański): W medytacji nie chodzi o osiągnięcie ekstazy, czy błogości duchowej. W medytacji chodzi o stworzenie przestrzeni, w której możemy obejrzeć i zneutralizować nasze neurotyczne gry, samooszukiwanie się, ukryte lęki i nadzieje.

Sri Nisargadata Maharaj (hinduizm): Ból jest konsekwencją fałszu – fałszywych pragnień i lęków, fałszywych wartości i idei, fałszywych relacji między ludźmi. Pozbądź się tego, co fałszywe i uwolnisz się od bólu. Prawda czyni szczęśliwym. Prawda daje wolność.

Mistrz Eckhart (mistyk chrześcijański): Zaprawdę, to w ciemności odnajduje się światło. Więc kiedy cierpimy, jesteśmy najbliżej tego światła.

Thich Nhat Hanh (buddyzm zen): Najważniejszą praktyką w medytacji buddyjskiej jest patrzenie w głąb fałszywych przekonań, koncepcji i idei, które stanowią fundament naszego cierpienia.

Shunryu Suzuki (buddyzm zen): Dla uczniów zen chwast jest skarbem.

(Gdzie chwast to wszystko to, czego nie chcemy w sobie mieć, bo powoduje ból i nieprzyjemność :))

Carl Jung co prawda mistrzem Wschodu nie był, jednak znawcą filozofii Wschodu – jak najbardziej. Dlatego warto go dodać do tego grona:

Carl G. Jung: Nie ma drogi do świadomości innej niż ból.

Z mitu nr 2 w sposób płynny przechodzimy do mitu nr 3:

Mit nr 3: medytacja to wznoszenie się ponad banalną codzienność

…i szybowanie w przestrzeniach duchowych – cokolwiek by to nie znaczyło.

Jest to błąd, w którym sama tkwiłam sporo czasu. Moment, w którym dotarło do mnie, że medytacja nie jest ucieczką od banalnie nieprzyjemnej codzienności, tylko ZANURZENIEM SIĘ w niej był momentem zwrotnym.

Najlepszym antidotum na ten mit jest:

Alan Watts (eklektyk): Zen nie myli duchowości z rozmyślaniami o Bogu, gdy się obiera ziemniaki. Zen to obieranie ziemniaków.

Cała nasza wewnętrzna szarpanina wynika z tego, że dopóki żyją w nas przekonania, że:

• Świat powinien być inny niż jest Tu i Teraz;
• Ludzie powinni być inni niż są Tu i Teraz;
• Ja powinnam być inna niż jestem Tu i Teraz.

…czujemy instynktowną odrazę do tego, co faktycznie jest Tu i Teraz. Na zanurzenie się w rzeczywistości mamy dokładnie taką samą chęć jak na zanurzenie się w cuchnących ściekach z fabryki. I odruchowo uciekamy w „duchowość” właśnie, która zazwyczaj jest odczuwana jako stan gdzieś w okolicach lekkiej pogardy i wyniosłości wobec banalnie brzydkiej codzienności.

Jednak świat, inni ludzie i my sami wcale nie jesteśmy paskudni i godni pogardy. Takie poczucie to wynik jedynie tego, że patrzymy przez brudne szyby i wszystko, co widzimy wydaje się nam ciemne i przygnębiające.

Medytacja nie polega więc na odwróceniu wzroku w kierunku świetlistych wyobrażeń=iluzji, tylko na oczyszczaniu szyby, przez którą patrzymy na świat. Czyli na oczyszczaniu umysłu z iluzji, które zniekształcają naszą percepcję:

Shunryu Suzuki (buddyzm zen): Prawdziwym celem zen jest widzenie rzeczy takich, jakimi są.

Pema Chodron (buddyzm tybetański): Medytacja to jasne widzenie naszego ciała, umysłu, sytuacji w domu, w pracy oraz osób w naszym życiu. Medytacja to widzenie, jak na to wszystko reagujemy. To widzenie naszych emocji i myśli takich, jakie są teraz, w tym momencie, w tym pokoju. Medytacja nie polega na zmuszaniu ich do odejścia, tylko na precyzyjnym ich widzeniu.

Alan Watts (eklektyk): Jedynym celem zen jest uniesienie zasad i praw, które nałożyliśmy na świat i zobaczenie świata takim, jakim jest.

Dogen (buddyzm zen): Jeśli nie potrafisz znaleźć prawdy tu gdzie jesteś, gdzie indziej planujesz ją znaleźć?

Sri Nisargadatta Maharaj (hinduizm): Każda choroba zaczyna się w umyśle. Dlatego najpierw zajmij się swoim umysłem – zidentyfikuj i pozbądź się wszystkich błędnych myśli i emocji.

Alan Watts (eklektyk): Sztuka medytacji polega na bezpośrednim kontakcie z rzeczywistością. Większość cywilizowanych osób nie ma z nią kontaktu, ponieważ nie odróżnia świata takiego, jakim jest od swoich myśli o nim. (Więcej o tym przeczytasz w Skąd się biorą emocje?)

Sogyal Rinpoche (buddyzm tybetański): Medytując uwalniamy umysł z iluzji.

I – w moich oczach – najpiękniejszy:

Mistrz Eckhart (mistyk chrześcijański): Duchowości nie można się nauczyć uciekając od świata w samotność. Musimy się raczej nauczyć wewnętrznej samotności, która jest w nas bez względu na to gdzie lub z kim jesteśmy. Musimy nauczyć się patrzeć wgłąb rzeczy i odnajdywać tam Boga.

I w końcu czas na chyba najbardziej rozpowszechniony, więc i najbardziej zgubny:

Mit nr 4: Medytacja to siedzenie bez ruchu

Jak zgadzają się wszyscy mistrzowie cytowani powyżej: medytacja to zawracanie umysłu na siebie samego.

Choć faktem jest, że siedzenie w tym pomaga, to niby dlaczego nie mielibyśmy obserwować siebie, gdy czekamy na telefon od ukochanego, który się obraził i uparcie nie dzwoni? Albo gdy jakiś palant zajechał nam drogę?!! To są przecież momenty, gdy naprawdę jest co obserwować!

Innymi słowy, medytacja to nic innego niż rozwijanie samo-świadomości. Dlaczego mamy sobie tą samo-świadomość jednak ograniczać do kwadransa, czy dwóch, dziennie?

Lama Yeshe (buddyzm tybetański): Medytacja nie polega na siedzeniu w kącie i nic nie robieniu. Medytacja to czujna mądrość – odwrotność gnuśności. Powinieneś być świadomy tego, co robisz i dlaczego to robisz, w każdej chwili swojego życia. [moja kursywa]

Sri Ramana Maharshi (hinduizm): Medytacja zależy od siły umysłu. Musi trwać cały czas, nawet gdy jesteś zajęty pracą. Wydzielanie określonego czasu w ciągu dnia na medytację jest tylko dla początkujących.

Lao Tsu (taoizm): Myślisz, że możesz oczyścić umysł siedząc ciągle w cichej medytacji? To czyni twój umysł wąskim, nie czystym. Świadomość jest płynna i elastyczna, obecna we wszystkich miejscach i o każdej porze. To jest prawdziwa medytacja. Tao jest czyste i proste i nie unika świata. [moja kursywa]

Alan W. Watts (eklektyk): Możesz zmienić każdą czynność w medytację poprzez całkowite bycie w niej i wykonywanie jej dla niej samej.

* * *

Medytacja JEST trudna.

Jednak nie dlatego, że polega na stosowaniu niebywale skomplikowanych i trudnych do zrozumienia technik.

Tylko dlatego, że polega na… byciu całkowicie szczerym z samym sobą. A oglądanie w całej okazałości (ba! w przepychu! ;)) własnych manipulacji, nieuczciwości, strachów, przemocy nie należy do największych przyjemności życia.

Jednak jeśli naszym celem jest spokój wewnętrzny, musimy odłożyć na bok niechęć do odczuwania nieprzyjemności i wejść w to, co Tu i Teraz się w nas rzeczywiście dzieje. Bez względu na to, jak paskudne i bolesne może się nam wydawać. Tylko w ten sposób jesteśmy w stanie odkryć fałszywe schematy myślowe, które generują w nas ból i niepokój.

Uwolnić się z nich.

I w końcu poczuć wewnętrzny spokój…